اصلاح نگرش در تعامل با دیگران

اساس نگرش های منفی ما به نوع نگرش ما به اطرافیانمان برمی‌گردد. نگرش  سبب ایجاد خلق و خوی و در نهایت منجر به عمل منفی یا مثبت ما می‌شود.  

در حدیث زیبایی از امام زین العابدین (علیه السلام) مطالب گهرباری در این رابطه مطرح شده است.  امام باقر (علیه السّلام) فرمودند: روزى محمّد بن مسلم‏ ابن شهاب زهرىّ بر پدرم امام سجّاد (علیه السّلام) وارد شد در حالى که بسیار محزون و غمبار بود،...

پدرم بدو فرمود: تو را چه شده که این چنین محزونى؟! گفت: اى زاده رسول خدا، غمها و غصّه‏هایى است که پیوسته از جهت حسودان بر نعمت و طمعکاران در موقعیّتم بر من وارد مى‏شود، تا جایى که دیگر به هیچ کس اعتماد ندارم. حضرت سجّاد علیه السّلام فرمود: زبانت را حفظ کن تا دوستانت را بدست آورى.
زهرىّ گفت: اى زاده رسول خدا، من در کمال خوش زبانى با اینان رفتار مى‏کنم.
حضرت فرمود: هیهات هیهات! مبادا مبتلا به عجب شوى، و نکند کلامى گویى که مخالف دلشان باشد، هر چند عذر آن نزد تو باشد، چون تو قادر نخواهى بود به تمام مخالفین خود عذرت را بنمایى و حرف را روشن کنى.
سپس فرمود: اى زهرىّ، کسى که از نظر عقل به کمال نرسیده، زودتر به وادى هلاکت مى‏افتد.
زهرىّ! چرا أهل اسلام را همچون أهل و خانواده خود نمى‏بینى؛ که بزرگشان را همچون پدر، و کوچکشان را همچون فرزند، و همسانشان را همچون برادر در نظر بگیرى، در این صورت بکدامیک از ایشان حاضرى ستم کنى، یا نفرین نموده یا آبرویش را ببرى؟!!. اگر مبتلا به وسوسه ابلیس شدى که تو از دیگران برترى، ببین اگر آن بزرگتر از تو بود بگو: او پیش از من أهل ایمان شده و کردار صالحش بیشتر از من است. و اگر کوچکتر از تو بود بگو: من بیش از او مرتکب معصیت شده‏ام پس او بهتر از من است. و اگر همسان تو بود بگو: من به گناه خود یقین دارم ولى در باره او شکّ دارم، چرا یقین خود را با شکّ عوض کنم.
اگر دیدى أهل اسلام تو را تعظیم مى‏کنند و مورد احترام خود قرار مى‏دهند بگو:
این فضل را آنان قائلند، و اگر از اینان ستم و ناراحتى به تو رسید بگو: این بخاطر گناهى است که مرتکب شده‏ام. که اگر تو این گونه رفتار کنى خداوند زندگى را بر تو آسان گرفته و دوستانت را بسیار مى‏نماید، و از اعمال نیک اینان خوشحال شده و بهیچ وجه از ستم اینان تأسّف نخواهى خورد.
و بدان که کریمترین فرد بر مردم کسى است که خیرش بسیار و از اینان بى‏نیاز بوده و عفیف باشد، و پس از او کسى است که عفیف باشد هر چند بدیشان نیازمند باشد، زیرا أهل دنیا به اموال خود عشق مى‏ورزند، پس هر که مزاحم معشوقه اینان نشود بر ایشان کرم کرده، و هر که علاوه بر عدم مزاحمت چیزى به اموالشان نیز اضافه کند عزیزتر و کریمتر بر ایشان مى‏باشد.
                        (احتجاج-ترجمه جعفرى، ج‏2، ص: 151)